فیلم «متری شیش و نیم» داستان جست وجوی پلیس مبارزه با موادمخدر برای پیدا کردن فروشنده بزرگ شیشه اســت که روایتی متفاوت از این قصه تکراری را با بازی های درخشــانی از پیمــان معادی و نوید محمدزاده به تصویر می کشــد. دومین فیلم بلند سعید روستایی، نخستین بار در سی و هفتمین دوره جشنواره فیلم فجر به روی پرده رفت و برنده ســیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد. این فیلمســاز جوان اگر در «ابد و یک روز» مشکلات یک خانواده درگیر با اعتیاد را به تصویر کشید حالا در «متری شیش و نیم» جامعه ای که با این مسئله درگیر است را به نمایش می گذارد.
این فیلم در کمتر از یک ماه اکران، فروش خوب نزدیک به ۱۵ میلیارد تومان داشــته اســت که پیش بینی می شود این رقم بیشتر هم بشود. جبار آذین، منتقد ســینما دربــاره این فیلم به خبرنگار ما می گویــد: در میان فیلم های متعدد، متنوع و متوســط سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر، معدود فیلم های قابــل تأملی بودند که به لحاظ مضمون یا محتوا مورد توجه قرار گرفتند.
فیلم دوم سعید روستایی بعد از فیلم خوب ابد و یک روز نشان داد که این فیلمساز جوان و خوش ذوق در عرصه کارگردانی رو به جلو پیش می رود. با توجه به اینکه موضوعات فیلم های روســتایی موضوعات تازه ای نیستند اما فیلمساز سعی کرده که از زوایــای دیگری به موضوع اعتیاد، قاچاق و پلیس مبارزه با موادمخدر نگاه کند.
وی ادامه می دهد: اســتفاده بهینه از ابزار سینما موجب شــده که این فیلم مورد توجه بخشی از سینماروها و سینماگران قرار بگیرد. این فیلم به لحاظ مضمون از فیلم نخســت روستایی جلوتر نیست اما از منظر کارگردانی و همچنین استفاده از بازیگرانــی که در نقش های خود جا افتاده اند با وجود فیلمنامه ای جمع و جور، بازی های هدایت شــده و کارگردانی پرتحرک و فضاســازی های قابل بــاور برای مخاطب که همــذات پنداری با شخصیت های فیلم را قوی تر کرده است، فیلم دوم این کارگردان را در جایگاه مناســبی در سینمای ایران قرار داده است.
شکستن کلیشه ها در ژانر پلیسی
آذین با اشاره به شــخصیت پردازی قوی در این فیلم خاطرنشــان می کند: یکــی از نقایص آثار سینمایی کم توجهی به شخصیت پردازی در آثار سینمایی اســت یعنی ما همچنان دچار معضل شخصیت پردازی در قالب یک فیلمنامه اصولی و هدفمند هستیم از این رو برخی از فیلم ها همچون «ایستاده در غبار» که سعی کردند نگاهی متفاوت و رو به تکامل در شــخصیت پردازی پدید بیاورند توانســتند گام های خوبی را در سینمای ایران به جا بگذارند.
در فیلم «متری شیش و نیم»، سعید روســتایی سعی کرده در این مسیر گام بگذارد و از شخصیت های تیپیک کلیشه ای فاصله گرفته و با گزینش آدم هایی از اقشار جامعه، شناسایی درست آن ها و پژوهش کامل درباره افراد خطاکار در قالب قاچاقچــی یا در مورد پلیس، این تلاش را به خرج داده اســت. به همین دلیل می بینیم که شخصیت ها تیپ نیســتند، حرف ها و سبک زندگی شان پذیرفتنی اســت و با کلیشه ای رایج از شــخصیت پلیس در دیگر فیلم های سینمایی و تلویزیونی متفاوت است، همین سبب شده که داستان این فیلم با وجود موضوع تکراری آن، برای مخاطب جذاب و دیدنی شود.
به باور این منتقد، روســتایی ســعی کــرده از قطب بندی شــخصیت ها به سفید و سیاه پرهیز کند و شخصیت ها در این فیلم خاکستری هستند، افرادی که میان خیر و شر در حرکتند.
فیلمساز سعی کرده شخصیت های از پیش تعیین شده یا از پیش محکوم شده را ترسیم نکرده و سعی داشته که مخاطب را با فراز و فرود و تلخی و شــیرینی آدم های فیلمش همــراه و همدل کند.
آدم ها در این فیلم مهره های از پیش تعیین شده نیستند و می توانند مسیر درست یا بد را انتخاب کنند. وی با اشــاره به تکنیک کارگردانی روستایی در فیلم آخرش خاطرنشــان می کنــد: این فیلم از نظر کارگردانی نســبت به کار قبلــی او، قدم رو به جلویی در کارنامه این کارگردان جوان اســت اما به نظر می رســد که قدم بزرگ تــر در حوزه کارگردانی سینمای ایران را نیما جاویدی در فیلم «سرخپوست» برداشته اســت. در واقع مسیری که روستایی سعی کرده بود در حوزه کارگردانی بــا فیلم اول و دومش باز کنــد، جاویدی با فیلم «سرخپوست» این مسیر را بسیار پیش برده است.
نگاه متفاوت، هوشمندانه، واقع نگر و باورپذیر در کارگردانی هر دو فیلم مشهود است. به گفته آذین، ســعید روستایی در فیلم «متری شــیش و نیم» تلاش کرده تا از یک داستان نخ نما و کهنه، شخصیت های تازه و حرف های کمتر گفته شده را به تصویر بکشد که موفق شده است.
افراط در همدلی با شخصیت منفی
کیوان کثیریان، منتقد سینما نیز به خبرنگار ما می گوید: سعید روستایی با فیلم اولش توقعات را از خودش بالا برد و حساســیت و کنجکاوی روی کارهایش بیشتر شد.
با وجود اینکه «متری شیش و نیم» فیلم خوبی است اما امیدوار بودم که فیلم بهتری از روستایی ببینم، به نظر می رسد که فیلم دوپاره است و دوشخصیت اصلی که به هم مربوط هستند در فیلم به هم ممزوج نشده اند. وی با اشاره به کارگردانی خوب، بازی های درخشان و فیلمبرداری قــوی در این فیلم می افزاید: به نظر می رسد ملاحظه ای وجود داشته که دو شخصیت فیلم به یک اندازه پر رنگ شوند و به خاطر دو بازیگر مطرحی که دارد، خواســته که هــر دو را پر رنگ کند.
فیلم در جایی کــه ناصر خاکزاد (با بازی نوید محمدزاده) دستگیر می شود و عملیات تمام می شود، بهتر بود در سراشیبی پایان قرار بگیرد در حالی که فیلم جدیدی آغاز می شــود و مخاطب با قصه ناصر خاکزاد همراه می شود. سکانس های طولانی زندان در این فیلم، کمی آزاردهنده است و داستان های فرعی بی جهت و بشدت پر رنگ شده است مثل ماجرای پسری که پدرش فلج است در حالی که می توانست با یک اشاره از قصه خارج شود.
به باور این منتقد، بخش اول فیلم درخشان است و در بخش دوم که قصه نوید محمدزاده را روایت می کند یک فیلم معمولی است که فضای کلی اش به فیلم ابد و یک روز تنه می زند. در واقع فیلمساز در همدلی کردن و همدلی برانگیختن با شخصیت منفی فیلم، افراط کرده است.
کثیریان می گوید: دلیلی ندارد که با یک قاچاقچی بین المللی شیشه و موادمخدر تا این حد همدلی کنیم چون آدم هایی که از سر فقر به سمت قاچاق می روند، کارشان حدی دارد نه اینکه آن قدر ادامه بدهنــد که تبدیل به یــک قاچاقچی بین المللی بشــوند، قرار نیســت که بیننده با چنین آدمی همدلــی کرده و برایش دلســوزی کند. تا جایی می تــوان پذیرفت که فقر عامل فســاد، اعتیاد و انحراف است ولی از یک جایی به بعد، فقر عامل این زیاده خواهی نیست.
دلیلی ندارد که مخاطب با این شخصیت همدلی کند، این اتفاق نادرستی در فیلم است چون این آدم صدها نفر را بدبخت کرده و به مرگ کشانده است، چرا باید با او همدلی کرد؟ اینکه ناصر خاکزاد بچه ها را آلوده به قاچاق و مواد نمی کند، دلیل نمی شود که از او خوشمان بیاید.
به گفتــه وی با وجود اینکه هر شــخصیت منفی، ویژگی های خوبی هم دارد اما روســتایی در نمایش این خوبی و همراهی مخاطب با شــخصیت منفی فیلم، افراط کرده و بیش از حد با شــخصیت منفی همدلی کرده اســت.
این آدم یک قاچاقچی ساده و بدبخت بیچاره نیست که به خاطر یک لقمه نان به سمت توزیع موادمخدر برود که دلمان برایش بسوزد، فیلم در مورد یک قاچاقچی بزرگ و مرگبار صحبت می کند که قرار نیست دلمان برای او بسوزد.
بهترین بازی پیمان معادی
کثیریان درباره اینکه ســعید روستایی در این فیلم در جایگاه یک کارگردان ژانر پلیســی ظاهر شده یا آسیب شــناس اجتماعی می گوید: ریشه یابی این موضوع که شخصیتی همچون ناصر خاکزاد چطور به وجود می آید، بحث درست و دقیقی است و اشکالی برای فیلم نیست اما کارگردان در نمایش تصویری دلسوزانه از این قاچاقچی بین المللی اشتباه می کند چون این فرد، هیولایی با خوی شیطانی است.
همه جنایتکاران دنیا زمانی بی گناه بودند ولی خودشان خواستند که این طور شوند. نمی توان این قدر راحت آدم ها را بی گناه نشان داد. وی درباره شــخصیت صمد مجیدی با بازی پیمان معادی می گوید: تبحر و تسلط بازی معادی در این نقش بســیار مهم بوده است.
او توانسته خشونت و مهربانی همزمان را در این نقش نشــان دهد و یکی از بهترین بازی های پیمان معادی بوده اســت. بازی خوب این بازیگر و فضاسازی درستی که کارگردان برای این نقش داشــته، نیمــه اول فیلم را به کاری درخشــان تبدیل کرده اســت که فیلم را به خوبی پیش می برد تا جایی که به دستگیری ناصر خاکزاد ختم می شــود بویژه صحنه استخر که بسیار خوب کارگردانی شده است ولی پاره دوم فیلم می توانست بسیار کوتاه تر و تأثیرگذارتر شود.
به گفته این منتقد ســینما، فیلمســاز نتوانسته از قدرت نمایی خودش در کارگردانی چشمپوشی کند و سعی کرده در فیلمبرداری و دکوپاژ قدرت نمایی تکنیکی اش را نشــان دهد اما با دســتگیری ناصر خاکزاد، فیلم می توانست در سراشیبی قرار بگیرد و تمام شود.
سعید روستایی، کارگردانی است که با فیلم اولــش مورد توجه قرار گرفت و توقعی که از او برای ساخت فیلم های بعدی اش می رفت توقع بالایی بود البته او هنوز دو فیلم ساخته است و باید به اندازه فیلم دوم یک کارگردان با این فیلم برخورد کرد.
کثیریان یادآور می شود: فیلم «متری شیش و نیم» در مجموع فیلم خوب و جذابی اســت اما نیمه دوم خوبی نــدارد در حالی که اگر در حد همدلی کردن با شخصیت منفی فیلم، افراط نمی کرد فیلم بهتری ســاخته می شد اما جای شکرش باقی است که این فیلم در میان فیلم های ضعیف روی پرده، فروش خوبی داشته است.
نظر شما